سوئال: پەيغەمبەر ۋە ئەۋلىيالارغا قارىتا بولغان مۇھەببەت قانداق پايدىسىز قالىدۇ؟
جاۋاب: خرىستىئانلارنىڭ ئىيسا ئەلەيھىسسالامغا، رافىزىيلەرنىڭ ھەزرىتى ئەلى رەزىيەللاھۇ ئەنھۇغا بولغان مۇھەببەتلىرى پايدىسىز قالغاندەك…
ئەگەر مۇھەببەتلەر قۇرئاننىڭ دېگىنى بويىچە، ﷲ نامىدىن، ئۇنى سۆيۈش نامىدىن بولسا، ئۇ چاغدا ھەم دۇنيادا، ھەم ئاخىرەتتە ئېسىل نەتىجىلىرى بار.
دۇنيادا بولسا، مېزىلىك تاماقلارغا، لەززەتلىك مېۋىلەرگە بولغان مۇھەببىتىڭ، ئەلەمسىز بىر نىمەت بولۇش بىلەن بىرگە، ھەم شۈكۈر ھەم لەززەتتۇر.
نەفسىڭگە بولغان مۇھەببەت بولسا، ئۇنىڭغا ئىچ ئاغرىتىش، تەربىيىلەش، زىيانلىق نەرسىلەردىن چەكلەشتۇر. ئۇ ۋاقىت نەفىس ساڭا مىنمەيدۇ. سېنى ھاۋايى ھەۋەسكە ئەسىر قىلالمايدۇ، بەلكى سەن نەفسىڭگە مىنىسەن. ئۇنى ھاۋايى ھەۋىسىگە ئەمەس، توغرا ۋە ياخشى يولغا باشلايسەن.
ھايات رەپىقەڭگە بولغان مۇھەببىتىڭ، گۈزەل ئەخلاقىغا، شەپقەتلىك خىسلىتىگە، ھەمدە بىر رەھمەت ھەدىيەسى بولغانلىقىغا قاراپ قۇرۇلغانلىقى ئۈچۈن، ئۇنىڭغا سەمىمىي مۇھەببەت ۋە مەرھەمەت كۆرسىتىسەن. ئىككىڭلار قېرىغاندىمۇ بۇلار زىيادىلىشىدۇ. بولمىسا،چىراينىڭ گۈزەللىكىگە بولغان نەفسانى مۇھەببەت بولسا، ئۇ خىل مۇھەببەت تېز بۇزۇلىدۇ. ئارىلىرىدىكى ياخشى ئالاقىدارلىقمۇ بۇزۇلىدۇ.
ئاتا–ئانىغا بولغان مۇھەببىتىڭ، جانابى ﷲ نامىدىن بولغانلىقى ئۈچۈن، ھەم بىر ئىبادەت بولۇش بىلەن بىرگە، ھەم ئۇلار قېرىغاندا، ھۆرمەت ۋە مۇھەببىتىڭنى ئارتتۇرىسەن. ئەڭ ئالىيجاناب بىر ھېس ۋە قىزغىن بىر مەرتلىك بىلەن ئۇلارغا خىزمەت قىلىش، ئۇلارنىڭ ئۆمۈرلىرىنىڭ ئۇزۇن بولىشىنى ئارزۇ قىلىپ دۇئا قىلىش، «ئۇلارنىڭ يۈزىدىن تېخىمۇ كۆپ ساۋاپ تاپاي» دەپ، سەمىمىي ھۆرمەت بىلەن ئۇلارنىڭ قولىنى سۆيۈش، ئەمەلىيەتتە يۈكسەك بىر روھانى لەززەتتۇر. بولمىسا ئۇ مۇھەببەت، نەفسانى شەكىلدە، دۇنيا ئېتىبارى بىلەن بولسا، ئۇلار قېرىغان ۋە ساڭا يۈك بولىدىغان بىر ھالغا كىرگەن ۋاقىتتا، ئەڭ يامان ۋە ئەڭ پەس بىر ھېس بىلەن ئۇلارنى ياقتۇرماي تۆۋەن كۆرۈش، سېنىڭ ھاياتىڭغا سەۋەب بولغان ئۇ مۆھتىرەم زاتلارنىڭ ئۆلۈملىرىنى ئارزۇ قىلىشتەك ئەھۋاللار ۋەھشى، قايغۇلۇق، روھانى بىر ئەلەملەرگە سەۋەبتۇر.
پەرزەنتلىرىڭگە بولغان مۇھەببەت بولسا، يەنى جانابى ﷲنىڭ سېنىڭ قارىشىڭغا، تەربىيەڭگە ئامانەت قىلغان سۆيۈملۈك، يېقىملىق ئۇ مەخلۇقلارغا مۇھەببەت بولسا، بەكمۇ لەززەتلىك بىر مۇھەببەت ۋە بىر نىمەتتۇر. بىر بالاغا دۇچار بولسىمۇ، ئوشۇقچە ئەلەم تارتمايسەن. ۋاپاتلىرى بىلەنمۇ مەيۈس ھالدا پەريات چەكمەيسەن. يۇقىرىدا دېيىلگىنىدەك، ئۇلارنىڭ ياراتقۇچىسى ھەم چەكسىز ھىكمەت ئىگىسى، ھەم چەكسىز شەپقەت ئىگىسى بولغانلىقتىن، «ئۇلار ئۈچۈن بۇ ئۆلۈم بىر سائادەتتۇر» دەيسەن. ئۇلارنى ساڭا بەرگەن زاتنىڭ رەھمىتىنى ئويلايسەن. ئايرىلىش ئەلىمىدىن قۇتۇلىسەن.
دوست–يېقىنلىرىڭغا بولغان مۇھەببەت بولسا، ﷲ ئۈچۈن بولغانلىقتىن، ئۇلارنىڭ ئايرىلىشلىرى، ھەتتا ئۆلۈشلىرى، سۆھبىتىڭلارغا ۋە قېرىنداشلىقىڭلارغا توسقۇن بولمىغانلىقى ئۈچۈن، ئۇ مەنىۋى مۇھەببەت ۋە روھانى مۇناسىۋەتتىن داۋاملىق پايدىلىنالايسەن. بىللە بولۇش ۋە ۋىسال لەززىتى دائىملىق بولىدۇ. ﷲ ئۈچۈن بولمىسا، بىر كۈنلۈك بىللە بولۇش(ۋىسال) لەززىتى يۈز كۈنلۈك ئايرىلىش(پىراق) ئەلىمىنى نەتىجە بېرىدۇ.
پەيغەمبەرلەر ۋە ئەۋلىيالارغا بولغان مۇھەببىتىڭ بولسا: غاپىللارنىڭ نەزىرىدە قاراڭغۇ بىر قورقۇنچلۇق جاي دەپ بىلىنگەن بەرزەخ ئالەمى، ساڭا ئۇ نۇرانى زاتلارنىڭ نۇرلىرى بىلەن نۇرلانغان بىر ماكان سۈرىتىدە كۆرۈنگەنلىكى ئۈچۈن، ئۇ ئالەمگە كېتىشتىن قورقۇش ۋە ئۈركۈش ئەمەس، بەلكى ئەكسىچە ئارزۇ ۋە ئىشتىياق ھېسسىنى بېرىدۇ. دۇنيا ھاياتىنىڭ لەززىتىنى قاچۇرمايدۇ. بولمىسا ئۇلارغا بولغان مۇھەببەت، مەدەنىي ھېساپلانغانلارنىڭ بۇ دۇنيا مەشھۇرلىرىغا بولغان مۇھەببەتلىرىدەك بولسا، ئۇ مۇكەممەل ئىنسانلارنىڭ يوقىلىشى ۋە ئايرىلىشلىرىنى، ھەمدە ئۆتكەن زامان دېيىلگەن چوڭ مازاردا چىرىپ كېتىۋاتقانلىقىنى ئويلىنىش بىلەن، قايغۇلۇق بولغان ھاياتقا يەنە بىر قايغۇ قېتىلىدۇ. يەنى: «شۇنداق مۇكەممەل ئىنسانلارنى چىرىتكەن بىر مازارغا مەنمۇ كىرىمەن» دەپ ئويلايدۇ. مازارىستانغا قورقۇنچ نەزىرى بىلەن قاراپ «ئاھ» تارتىدۇ. بىرىنچى كۆز قاراش بىلەن بولسا، جىسىم كىيىمىنى ئۆتكەن زامانغا قويۇپ قويۇپ، ئۆزلىرىنىڭ بىزلەر ئۈچۈن كېلەچەك زالى بولغان بەرزەخ ئالىمىدە تولۇق بىر راھەتلىك بىلەن ھايات سۈرىۋاتقانلىقىنى ئويلايدۇ. مازارىستانغا دوستانە ھالدا قارايدۇ.
ئېسىل نەرسىلەرگە مۇھەببىتىڭ، ياراتقۇچىلىرى نامىدىن بولغانلىقتىن «نە قەدەر كۆركەم ۋە مۇكەممەل يارىتىلغان!» دەپ قارايسەن. ئۇ مۇھەببىتىڭ تاتلىق بىر تەپەككۇردۇر. شۇنداقتىمۇ ھۆسنپەرەست، جامالپەرەست بولغان قىزىقىش نەزىرىڭنى تېخىمۇ يۈكسەك، تېخىمۇ مۇقەددەس ۋە مىڭلىغان ھەسسە تېخىمۇ گۈزەل بولغان ئىلاھىي جامال مەرتىۋىلىرىنىڭ خەزىنىلىرىگە يول ئېچىپ قارىتىدۇ. چۈنكى ئۇ گۈزەل نەرسىلەردىن ﷲنىڭ سەنئىتىنىڭ گۈزەللىكىگە ئۆتكۈزىدۇ. ئۇنىڭدىن ئىسىملىرىنىڭ گۈزەللىكىگە، ئۇنىڭدىن سۈپەتلىرىنىڭ گۈزەللىكىگە، ئۇنىڭدىن ﷲنىڭ تەڭداشسىز جامالىغا قارىتا قەلبكە يول ئاچىدۇ. مانا بۇ مۇھەببەت بۇ شەكىلدە بولسا، ھەم لەززەتلىكتۇر، ھەم ئىبادەتتۇر، ھەم تەپەككۇردۇر.
ياشلىققا مۇھەببەت بولسا، جانابى ﷲنىڭ بىر نىمىتى دەپ سۆيگەنلىكىڭ ئۈچۈن، ئەلۋەتتە ئۇنى ئىبادەتكە سەرپ قىلىسەن. گۇناھ پاتقاقلىرىدا تۇنجۇقتۇرۇپ ئۆلتۈرمەيسەن. ھەمدە ئۇ ياشلىقىڭدا قازانغان ئىبادەتلەر، ئۇ فانىي ياشلىقنىڭ باقىي مېۋىسىدۇر. سەن قېرىغاندا، ياشلىقنىڭ ياخشىلىقلىرى بولغان باقىي مېۋىلىرىنى قولغا كەلتۈرۈپ بولغان بولۇش بىلەن بىرگە، ياشلىقنىڭ زىيانلىرىدىن، يامانلىقلىرىدىنمۇ قۇتۇلۇپ بولغان بولىسەن. شۇنداقلا قېرىلىقتا تېخىمۇ كۆپ ئىبادەت قىلىشقا مۇۋەپپىقىيەت ۋە ئىلاھىي مەرھەمەتكە تېخىمۇ كۆپ لاياقەت قازانغانلىقىڭنى ئويلايسەن. ئەھلى غەپلەتكە ئوخشاش، بەش–ئون يىللىق بىر ياشلىق لەززىتىدىن كېيىن «ئىسىت، ياشلىقىم كەتتى!» دەپ قىرىق–ئەللىك يىل ھەسرەت چېكىپ، ياشلىقىڭغا يىغلىمايسەن. خۇددى شۇنداقلاردىن بىرسى دېگەنىكەن: لَيْتَ الشَّبَابَةَ يَعُودُ يَوْمًا فَاُخْبِرُهُ بِمَا فَعَلَ الْمَشِيبُ يەنى: «كاشكى ياشلىقىم بىر بىر كۈن قايتىپ كەلسە ئىدى، قېرىلىقنىڭ مېنىڭ بېشىمغا نېمىلەرنى ئېلىپ كەلگەنلىكىنى شىكايەت قىلىپ خەۋەر بېرەتتىم.»
باھاردەك زىننەتلىك نەرسىلەرگە بولغان مۇھەببەت بولسا، ئىلاھىي سەنئەتنى كۆزىتىش ئۈچۈن بولغانلىقتىن، ئۇ باھارنىڭ كېتىشى بىلەن، قاراپ زوقلىنىش لەززىتى تۈگىمەيدۇ. چۈنكى باھار خۇددى كۆركەم بىر خەتكە ئوخشاش ئىپادىلىگەن مەنىلىرىدىن ھەر ۋاقىت زوقلىنالايسەن. سېنىڭ خىيالىڭ ۋە زامان، ھەر ئىككىسى خۇددى كىنو لېنتىلىرىدەك سەن ئۈچۈن ئۇ قاراپ زوقلىنىش لەززەتلىرىنى دائىمىي قىلىش بىلەن بىرگە، ئۇ باھارنىڭ مەنىلىرى ۋە گۈزەللىكلىرىنى يېڭىلاپ نەزىرىڭگە سۇنىدۇ. ئۇ ۋاقىت مۇھەببىتىڭ ھەسرەتلىك، ئەلەملىك ۋە ۋاقىتلىق بولمايدۇ، بەلكى لەززەتلىك ۋە زوقلۇق بولىدۇ.
دۇنياغا بولغان مۇھەببىتىڭ بولسا، جانابى ﷲنىڭ نامىدىن بولغانلىقتىن، دۇنيانىڭ دەھشەتلىك مەۋجۇداتلىرى، ساڭا يېقىن بىر دوستتەك بولىدۇ. دۇنيانى ئاخىرەت ئېتىزى دەپ سۆيگەنلىكىڭ ئۈچۈن، ھەر نەرسىدە ئاخىرىتىڭگە پايدا بېرىدىغان بىر دەسمايە ۋە نەتىجە ئالالايسەن. بالا–مۇسىبەتلەرمۇ ساڭا قورقۇنچ بەرمەيدۇ. يوقىلىش ۋە ئايرىلىشلارمۇ ساڭا ئەلەم تۇغدۇرمايدۇ. تولۇق راھەتچىلىك بىلەن ئۇ مېھمانخانىدا ھايات مۇددىتىڭنى ئۆتكۈزىسەن. بولمىسا بۇ دۇنيانى ئەھلى غەپلەتكە ئوخشاش سۆيسەڭ، يۈزلىگەن قېتىم ساڭا دېدۇقكى، جان قىينايدىغان، ئېزىدىغان، بوغىدىغان، يوقىلىشقا مەھكۇم بولغان نەتىجىسىز بىر مۇھەببەت ئىچىدە تۇنجۇقۇپ تۈگىشىسەن.
سەن سۆيگەن بەزى نەرسىلەرگە، قۇرئان تەلەپ قىلغان شەكىلدە بولغان مۇھەببەت نەتىجىلىرىنىڭ ھەربىرسىدە يۈزدىن ئاران بىر تەرىپىنى كۆرسەتتۇق. قۇرئان كۆرسەتكەن يولدا بولمىغاندا كەلتۈرىدىغان زىيانلىرىدىن يۈزدە بىرىگە ئىشارەت قىلدۇق.
ئەمدى سەن سۆيگەن شۇ نەرسىلەرنىڭ باقىي ئالەمدىكى، ئاخىرەت ماكانىدىكى، قۇرئانى كەرىم پارلاق ئايەتلىرى بىلەن ئىشارەت قىلغان نەتىجىلىرىنى ئاڭلاش ۋە چۈشىنىشنى خالىساڭ «بىر مۇقەددىمە» ۋە «توققۇز ئىشارەت» ئارقىلىق ئۇنىڭمۇ يۈزدىن بىر پايدىسىنى قىسقىچە كۆرسىتىمىز:
——————————————————————
*رافىزىي: شىئەلەردىن بىر پىرقە.-ت
*ﷲ ئۈچۈن بولغان بىر سېكۇنتلۇق بىللە بولۇش، بىر يىلدۇر.