وَمَثَلُ الَّذِينَ كَفَرُوا كَمَثَلِ الَّذِي يَنْعِقُ بِمَا لَا يَسْمَعُ إِلَّا دُعَاءً وَنِدَاءً ۚ صُمٌّ

بُكْمٌ عُمْيٌ فَهُمْ لَا يَعْقِلُونَ

[بەقەرە سۈرىسى،171-ئايەت]

  بىرى ئەقىللىق(ھەق ۋە ھەقىقەتنى چۈشىنىدىغان بىر ھاياتقا ساھىپ بولغان ۋە چۈشىنىش ئىقتىدارىغا ماھىر بولغان، ھەقنى ھەق بىلىدىغان ۋە ئۇنى قوبۇل قىلىدىغان، باتىلنى باتىل بىلىدىغان ۋە ئۇنىڭدىن قاچىدىغان، پايدىلىق ۋە زىيانلىق نەرسىلەرنى بىر بىرىدىن ئايرىيالايدىغان، مۇسۇلمانلارغا پايدىلىق بولغان، زەررىدىن قوياشقا قەدەر ھەرنەرسىدە جانابى ھەقنىڭ مىڭبىر ئىسمىنىڭ تەجەللىسىنى كۆرەلەيدىغان)؛

  بىرى ئەقىلسىز(ھايۋانى بىر ھايات ياشاپ ھەق ۋە ھەقىقەتنى چۈشىنىش قابىلىيىتىدىن مەھرۇم بولغان، چۈشەنمەستىن مەنىسىز نەرسىلەرگە قۇللىنىدىغان، بىلمەيدىغان ۋە قوبۇل قىلىشقا يېقىنلاشمايدىغان، بۇتلارغا ئوخشايدىغان، مەنپەئەت بىرىشتىن ئۇزاق بولغان، كۇپۇر ۋە زالالەت تۈپەيلىدىن جانابى ھەقنىڭ ئىسمىلىرىنى كۆرەلمەيدىغان ۋە كۆرگەن تەقدىردىمۇ شەيئىلەرنىڭ يارتىلىشىنى تەبىئەتكە، سەۋەپكە ۋە ئۆزلىكىدىن شەكىللەنگەن دەپ قوبۇل قىلىدىغان)؛