ئۈممەتى–دەئۋەت ۋە ئۈممەتى–ئىجابەت دېگەن نېىمە؟
كالام ئىستىلاھىدا،ئۈممەت ئىككىگە ئايرىلىدۇ:
بىرى: “ئۈممەتى–ئىجابەت“ بولۇپ رەسۇلى ئەكرەم ئەلەيھىسسالاتۇ ۋەسسالامنىڭ دەئۋىتىگە ئىجابەت قىلغان مۇسۇلمانلاردۇر.
يەنە بىرى: “ئۈممەتى –دەئۋەت ” بولۇپ، دەۋەتكە مۇيەسسەر بولغان لېكىن قوبۇل قىلمىغان كاپىرلاردۇر. بۇ ئۈممەتى–دەئۋەت، نىجاتلىققا ئىرىشىشى ئۈچۈن رەسۇلى ئەكرەم ئەلەيھىسسالاتۇ ۋەسسالامنىڭ دەئۋىتىنى قوبۇل قىلىش مەجبۇرىيىتىدىدۇر.
رەسۇلى ئەكرەم ئەلەيھىسسالاتۇ ۋەسسالام بۇ ھەقىقەتنى مۇنداق بايان قىلغاندۇر:
“مەندىن ئەۋۋەلكى پەيغەمبەرلەر خۇسۇسى شەكلىدە مەلۇم بىر قەۋىمگە پەيغەمبەر قىلىنىپ ئەۋەتىلگەن. مەن بولسام پۈتۈن ئىنسانلارغا پەيغەمبەر قىلىنىپ ئەۋەتىلدىم.” [1] ئۇ ھالدا، پۈتۈن ئىنسانلار (ھەزرىتى مۇھەممەد رەسۇلى ئەكرەم ئەلەيھىسسالاتۇ ۋەسسالامنىڭ دەۋىتىنى قوبۇل قىلسىمۇ ياكى قىلمىسمۇ) ئۇنىڭ ئۈممىتىدۇر. قوبۇل قىلمىغانلار ، ئۆز پەيغەمبىرىنى يەنى رەسۇلى ئەكرەم ئەلەيھىسسالاتۇ ۋەسسالامنى ئىنكار قلىغان ۋە بۇ سەۋەپلىك پۈتۈن پەيغەمبەرلەرنى، پۈتۈن كىتاپلارنى ۋە ھەتتا ئاللاھنى ئىنكار قىلغان ھىساپلىنىدۇ. چۈنكى، ئىمان بىر كۈلل (پۈتۈنلۈك) دۇر. بىرسىنى ئىنكار قىلىش ، ھەممىسنى ئىنكار قىلىش دېگەنلىكتۇر. شۇنىڭ ئۈچۈن، مۇسۇلمانلارنىڭ يەھۇدى ۋە خىرىستىيانلارنىڭ ھەق بىر دىندا ئىكەنلىكىنى ۋە ھەقىقى ئەھلى–كىتاپ ئىكەنلىكلىرىنى ۋە شۇنداقلا بۇ ئىمانلىرى بىلەن جەننەتكە كېرىدىغانلىقىنى قوبۇل قىلىشلىرى ، قۇرئاننى ۋە رەسۇلى ئەكرەم ئەلەيھىسسالاتۇ ۋەسسالامنى ئىنكار قىلىش دېگەنلىكتۇر. چۈنكى ، كۆپلىگەن ئايەت ۋە ھەدىسلەرنىڭ ئوپئوچۇق بايانى، يەھۇدىلەرنىڭ ۋە خىرىستىيانلارنىڭ ئەھلى–نىجات ئەمەسلىكىنى، ئاخىرەت نوقتىسىدا ئەھلى–شىرىك ئىكەنلىگنى ئىپادە قىلماقتىدۇر. دېمەك “دىنلار ئارىسى دىيالوگ” دەپ ئېيتىۋاتىقان نەرسىلىرى، مۇسۇلمانلارنى ئۆزلىرىنىڭ ئىتىقادىنى ئىنكار قىلىشقا، يەھۇدى ۋە خىرىستىيانلارنىڭ ئىتىقادىنى قوبۇل قىلىشقا دەئۋەتتۇر.
ئەبۇ ھۇرەيرە رەزىيەنلاھۇ ئەنھۇنىڭ رىۋايەت قىلغان بىر ھەدىستە رەسۇلى ئەكرەم ئەلەيھىسسالاتۇ ۋەسسالام مۇنداق دېگەن:
“بۇ ئۈممەتتىن بىر يەھۇدى ياكى بىر خىرىستىيان مېنى ئاڭلىغان تۇرۇغلۇق ماڭا ئىمان ئېيتماستىن ئۆلسە، ئۇ چوقۇم جەھەننەم ئەھلىدىن بولىدۇ.”
” ھەدىستە يەر ئالغان ئۈممەتتىكى مەقسەت، ئۈممىتى–دەئۋەتتۇر. ئۈممىتى–دەئۋەت بولسا، رەسۇلى ئەكرەم ئەلەيھىسسالاتۇ ۋەسسالام پەيغەمبەر بولۇپ ئەۋەتىلگەندىن باشلاپ تاكى قىيامەتكىچە بولغان زامان ئىچىدىكى يارىتىلدىغان پۈتۈن ئىنسانلاردۇر.” [2]
ھەزىرىتى پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالاتۇ ۋەسسالام مۇنداق دېگەن:
“مەن بولسام مەن يېتىشكەن كىشىلەرنىڭ ۋە مەندىن كېيىن كەلگەن ھەر كىشىنىڭ پەيغەمبىرى بولىمەن.” [3]
————————————————-
[1] مۇسلىم، بۇخارى، نەسائى، تېرمىزى.
[2] ئەتتاج، جىلت.1، 25.
[3] جامىئۇسسەغىر.